Op 10 oktober 1943 vielen er 151 doden bij een vergissingsbombardement van de Geallieerden op Enschede. Het was een zondag en daarom stonden er veel mensen langs de velden. In ieder geval negen leden van voetbalclubs werden gedood.

Er zijn weinig voorbeelden bekend van voetbalwedstrijden tijdens de Tweede Wereldoorlog die werden getroffen door beschietingen of bombardementen. Op 19 november 1944 gebeurde dat in Sittard tijdens een wedstrijd op de oude Baandert met elf doden als gevolg rond het veld en elders in de stad. Eerder dat jaar werd De Volewijckers tegen Heerenveen gestaakt door de burgemeester van Amsterdam, omdat het publiek weigerde gehoor te geven aan een luchtalarm.

Op 10 oktober 1943 werden er door heel Enschede wedstrijden gespeeld, zoals de Enschedese Boys tegen Tubantia in de 1e Klasse Oost. ‘De thuisclub had goede vooruitzichten op de overwinning,’ schreef het Twentsch Dagblad, ‘want de Hengeloërs verschenen met een zwaar gehavend elftal, waarvan de geheele verdediging uit reservespelers bestond. De Boys namen een 2—0 voorsprong door Harsselaar en Bennink, welke laatste als midvoor een goede partij speelde. Daarna begon de thuisclub geducht te verslappen en Schuurman maakte voor de bezoekers een tegenpunt.’

Bij die stand zou het blijven, omdat er daarna een bombardement begon op Enschede, met ook nog luchtgevechten tussen de geallieerde aanvallers en Duitse toestellen. Iedereen zocht in paniek naar een veilige plek, een bijna onmogelijk opgave. Uit de wedstrijdverslagen in de verschillende dagbladen van 11 oktober is te herleiden waar er op dat moment nog meer gevoetbald totdat de hel losbarstte:

Eilermark – Neo
Geel Zwart – Neede
Roombeek – Glanerburg
GOLTO – Nijverdal
BWO – De School
UDI – PW
Tubantia 3 – Oldenzaal 2

En dan werden VOGIDO – Achilles en Rigtersbleek – VOSTA afgelast, vermoedelijk omdat die clubs later op de middag moesten spelen.

Al die wedstrijden trokken veel publiek, omdat het een mooie zondagse nazomerdag was. Het is daarom aannemelijk dat het aantal slachtoffers die dag zo hoog lag, mede omdat door het voetbal veel mensen onbeschut waren.

Verwoeste verkeersbrug in Enschede, opname uit 1945 via Nationaal Archief

Slachtoffers

We weten dat er in ieder geval negen voetballers zijn omgekomen, lid van een club, zo blijkt uit onderzoek van het Voetbalmonument.

Hans Flierstra, 36 jaar  – Achilles Enschede
Jacob Ebbekink, 11 jaar – Enschedese Boys
Gerrit ten Kate, 15 jaar – Enschedese Boys
Gerard ten Tije, 16 jaar – Enschedese Boys
Herman Wensink, 31 jaar – Enschedese Boys
Abraham Wagener, 14 jaar – PW
Jan Zeggelink, 29 jaar – PW
Louis Wegerif, 34 jaar – ’t Varvik
Gerhard Klein Wolt, 35 jaar – Zuid-Eschmarke

Het is aannemelijk dat het er nog veel meer zijn, want uit de krantenverslagen wordt duidelijk dat er veel slachtoffers zijn gevallen toen mensen in paniek thuis probeerden te komen. De elfjarige Ebbekink bijvoorbeeld, die hierboven in de namenlijst staat, kwam op die manier om het leven. ‘Aan de groeve heeft de voorzitter van de E. Boys, de heer K. Claus gesproken en gewaagd van de ontsteltenis, die in de clubkringen is gewekt.’

Jan Aikes bezocht met zijn echtgenote de wedstrijd Rigtersbleek – DOS en werd dodelijk getroffen in het portaal van zijn woning aan de Dr. Schaepmanlaan. Hij werd 72 jaar oud.

Johan Wissink kwam dan weer wel levend thuis, samen met zijn twee kinderen met wie hij naar het voetbal was gegaan. Bij thuiskomst bleek alleen de rest van zijn gezin te zijn gedood door de bommen. Het voetbal had hem dus juist gered…

Het complete speelprogramma voor Enschede voor de week daarop werd uitgesteld, zo werd enkele dagen later bekend gemaakt. Of iemand dat bericht had gelezen, is twijfelachtig, want tijdens de enorme chaos en ontreddering zullen weinig voetballers zich hebben afgevraagd wie hun volgende tegenstander was.

Bijna tachtig jaar later hebben we dus die namen van omgekomen voetballers gevonden. Tips en aanvullingen blijven welkom – hier.