De Nederlandse sportwereld krijgt steeds meer aandacht voor de slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog. In samenwerking met De Sportwereld maakte ik een overzicht van nieuwe onderzoeken, monumenten en gedenklijsten.

De Nationale Sportherdenking op 4 mei bij het Olympisch Stadion heeft elk jaar een ander thema, zoals voetbal en schaken. De komende herdenking staat stil bij de honderden slachtoffers in de zwemsport, van wie een groot aantal namen van vermoorde joodse leden nog onbekend zijn. “Alle namen van vermoorde sporters verdienen het gekend en genoemd te worden”, aldus Lodewijk Asscher, voorzitter van het Comité Nationale Sportherdenking.

Voetbal

Op de website Voetbalmonument.nl staan bijna 3000 namen van omgekomen voetballers in de Tweede Wereldoorlog. Sinds de start in 2021 hebben clubs zo namen en informatie gevonden, die weer hebben geleid tot nieuw onderzoek. Het was voor Quick 1888 uit Nijmegen de reden om een gedenkplaat te maken voor veertien oorlogsslachtoffers. De club wist allang dat ze leden had verloren, maar bij de gevechten in de stad was hun administratie vernietigd. Op Voetbalmonument vonden ze eindelijk die namen.

Er zijn daarna veel meer clubs geweest, die een nieuw onderzoek zijn gestart. Het Haagse HBS vond oude ledenlijsten, waarop ze zagen hoe de vermoorde joodse leden waren geschrapt – een pijnlijk moment voor clubarchivaris Allard Doesburg. Bij de Koninklijke HFC uit Haarlem begon Bert Vermeer een vergelijkbaar onderzoek, dat leidde tot een overzicht van ruim zeventig pagina’s! Het Amsterdamse AFC heeft vorig jaar een nieuw monument gemaakt met veel nieuwe namen van vooral joodse leden, die de club heeft verloren. Het Amsterdamse WV-HEDW onthult op 4 mei 33 nieuwe namen op het clubmonument.

Joris Kaper onderzoekt momenteel wat er bij PSV is gebeurd, waarover hij een boek schrijft. Zo is er ontzettend veel onbekend materiaal gevonden, waar PSV zelf ook nog niets van wist. Theunis Stelling doet iets vergelijkbaars in Alphen aan den Rijn. En dan zijn er ook nog de herinneringscentra Kamp Amersfoort en het Oranjehotel, die gegevens verzamelen over de voetballers, die bij hun gevangen hebben gezeten.

Ander onderzoek in het voetbal

Ajax – Amsterdam

DFC – Dordrecht

’t Gooi – Hilversum

Kampong – Utrecht

Koninklijke UD – Deventer

Sportclub Brummen – Brummen

Verder plaatselijke onderzoeken in Drenthe, Gelderland, de provincie Groningen, de gemeente Rheden, Lochem, Zeeland en Zwolle.

Schaken

Tijdens de Sportherdenking van vorig jaar ging de aandacht naar schaken. Veruit de meeste slachtoffers vielen bij het Vereenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap 1821, dat nog steeds bestaat. Op de website van VAS 1821 staan nu de 36 namen, waarbij elk slachtoffer zijn eigen pagina krijgt – een nog lopende serie.

De Puttensche Schaakvereniging DODO verloor acht leden tijdens de razzia van 1944, waardoor 552 mannen nooit meer terugkeerden. Vanwege de Sportherdenking startte het huidige bestuurslid Erik van Capellen een nieuw onderzoek, omdat niemand van de club dit nog wist.

Dammen

Arne D. van Mourik is hoofdredacteur van De Problemist, het officieel orgaan van de Kring voor Damproblematiek. In februari publiceerde hij een lijst van 53 dammers, die in de Holocaust zijn vermoord. ‘Van veel joodse dammers is nog niet bekend of zij de oorlog overleefden,’ schrijft hij in de inleiding, ‘of hetzelfde lot moesten ondergaan als de met volledige naam genoemde slachtoffers (en hun (groot-)ouders, broers, zussen en (klein-)kinderen).’ Dit onderzoek is dus nog lang niet afgerond.

Op dit moment werkt Van Mourik aan een overzicht van niet-joodse slachtoffers in de damsport.

Korfbal

Op 30 augustus 1945 plaatste het Nederlands Korfbalblad een overzicht van ‘Onze Dooden’. Zo kort na de Bevrijding waren 168 namen bekend, wat bijna tachtig jaar later doet vermoeden dat het er veel meer moeten zijn. Zo was er nog bijna geen informatie uit Nederlands-Indië. Ook was toen grotendeels onbekend wie er waren vermoord in de concentratiekampen.

Michel van Gent van ING Huygens onderzoekt die lijst. In 2019 had hij ook al geschreven over de sportverenigingen in Oegstgeest in bezettingstijd.

Ongetwijfeld zijn er meer onderzoeken, waarover wij graag horen. En als je zelf eens wil weten wat er in je eigen sport of woonplaats is gebeurd, helpen wij graag.

De Nationale Sportherdenking op 4 mei is een openbare bijeenkomst bij het Olympisch Stadion. Die bestaat uit een inhoudelijk programma en de herdenking zelf. Aanmelden kan hier.