Het Nationaal Monument Kamp Amersfoort herdenkt de gevangenen, die daar tot de bevrijding op 19 april 1945 hebben gezeten. In samenwerking met Floris van Dijk, hoofd onderzoek van dit herdenkingscentrum, heeft Voetbalmonument de namen gevonden van tientallen leden van voetbalclubs.

Kamp Amersfoort functioneerde van 18 augustus 1941 tot en met 19 april 1945 als concentratiekamp. De 47.000 gevangenen kwamen uit alle delen van het land, uit andere landen, uit verschillende lagen van de bevolking en werden om uiteenlopende redenen opgesloten. In het kamp heerste een structureel systeem van honger, dwangarbeid, mishandeling en executies. Veel van de gevangen mannen waren actief in het voetbal. Sommigen waren op dat moment bekende spelers.

Voetballer in de Tweede Wereldoorlog

Zo’n bekende speler was bijvoorbeeld Gerrit Nieuwkamp (gevangenenummer 2570), geboren op 29 maart 1917 te Amsterdam. Hij was kantoorbediende en speelde vanaf juli 1942 als spits in het eerste elftal van Ajax. Op 6 september 1942 won Ajax met 4-2 van ’t Gooi door twee doelpunten van Nieuwkamp. Daar bleef het bij, want op 29 september 1942 werd hij beschuldigd van verduistering van distributiebewijzen. Midden november belandde Nieuwkamp als ‘asociaal’ in Kamp Amersfoort en stierf op 30 januari 1943 op 25-jarige leeftijd in Kamp Vught.

Willem Herman ‘het kanon van het oosten’ Tusveld (#4364) werd geboren op 27 augustus 1915 te Almelo. Als geblokte spits van Heracles schoot hij niet alleen keihard, maar speelde ook zodanig. Voor een onbesuisde wraakactie kreeg hij een schorsing opgelegd van bijna zes maanden. Daarna kwam hij uit voor VVV. Op 4 augustus 1944 belandde hij wegens werkweigering in Kamp Amersfoort en werd op 8 september naar Neuengamme gestuurd, waar hij tot de bevrijding in bijkamp Wöbbelin verbleef.

Frank Wels (#8492), geboren op 21-2-1909 te Ede. Wels was speler van Unitas, kwam 36 keer uit voor het Nederlands elftal als rechtsbuiten waarin hij vijf doelpunten scoorde en speelde twee wereldkampioenschappen. Met zijn 1.63 meter was hij de één na kleinste international ooit voor het Nederlands elftal.

Pieter Hendrik Kaars Sijpesteijn (#235) werd op 6 augustus 1896 geboren in Krommenie. Hij speelde voor de Koninklijke HFC uit Haarlem. Op 16 april 1941 werd hij gearresteerd in Beekbergen, waar hij een agrarisch bedrijf runde, wegens verzetsactiviteiten (hij regelde geld voor Engelandvaarders) en via de gevangenis aan de Gansstraat in Utrecht en het Oranjehotel in Scheveningen kwam hij op 7 september 1942 voor het Marinegericht 7 II. Op 6 november 1942 belandde hij in Kamp Amersfoort en op 4 december werd hij doorgestuurd naar Kamp Vught. Daar moest hij helpen bij de bouw van het kamp. Hij overleed op 19 februari 1943, volgens de overlijdensakte aan Herz- und Kreislaufschwäche bei Lungenoedem.

Johannus Bernardus Petterson (#?), geboren op 28 september 1898. Deze boekdrukker was oud-speler van Feijenoord en belandde op 6 maart 1944 in Kamp Amersfoort. Hij overleefde de oorlog en kwam aan het einde van 1945 weer thuis.

Jan Willem van Overhagen (#3173), van beroep conciërge, speelde bij Feijenoord. Op 8 juni 1944 werd hij opgepakt voor het bezit van een radio en op 21 juli 1944 opgesloten in Kamp Amersfoort. Met het grote transport van 1438 man werd hij op 11 oktober naar Neuengamme gestuurd, waar hij op 20 november overleed.

Broer de Boer (#7219) werd geboren op 16 mei 1918 te Joure. Vanuit Kamp Vught werd hij op 15 september 1944 als gijzelaar naar Kamp Amersfoort gestuurd. In 1944 en 1945 speelde hij samen met Abe Lenstra bij Heerenveen.

Izaäk Turksma was journalist en geboren op 29 oktober 1913 (#1796). Het is niet bekend bij welke vereniging hij voetbalde, maar hij woonde in Halfweg. Volgens een nog ongecontroleerde bron werd hij samen met zijn broer Jacques tijdens een voetbalwedstrijd van het veld gehaald voor deportatie. De Joodse gevangenen werden extra slecht behandeld in Kamp Amersfoort. Turksma zou in Kamp Amersfoort zelfmoord hebben gepleegd op 25 november 1942 door zichzelf op te hangen.

Adrianus Johannes van Leeuwen (#492) werd op 4 juni 1906 geboren. Hij was lid van de Haagse voetbalvereniging Archipel. Van Leeuwen was actief in de verzetsgroep Parool, gearresteerd op 5 februari 1942, belandde op 23 december 1942 in Kamp Amersfoort en op 5 februari 1943 op de Leusderheide geëxecuteerd. Later bleek dat Van Leeuwen was verraden door een voormalige secretaris van Archipel.

Johannes Jacobus Hendrik van Ee (#8566) werd geboren op 15 oktober 1906 en was kapper. Hij speelde bij JSV uit Jutphaas, nu onderdeel van Nieuwegein. Hij arriveerde na een razzia in Gorinchem op 4 oktober 1944 in Kamp Amersfoort en werd op 11 oktober 1944 naar Neuengamme gestuurd. Hij stierf op 27 november 1944 in Husum, een bijkamp van Neuengamme.

Gerrit Niklaas Krook, geboren op 17 januari 1896 (#1012) was tandarts en lid van de Utrechtse voetbalvereniging Kampong. Hij werd opgepakt voor hulp aan Joden en verspreiding van verzetskrantjes. Hij stierf in Kamp Amersfoort op 28 november 1942, vermoedelijk aan ontbering.

Jan Carel Wijnbergen (#?) werd geboren op 8 februari 1926 te Amsterdam. Als speler van Ajax werd hij gearresteerd omdat hij in bezit was van illegale bladen De Waarheid. Na hardhandige verhoren belandde hij op 1 oktober 1944 in Kamp Amersfoort, waar hij ontsnapte en terugkeerde naar Amsterdam.

Jonas van Oosten (#1437) was op 9 augustus 1926 geboren in Assen. Hij was lid van voetbalvereniging Achilles. Het gezin dook onder en verraden nadat de burgemeester van Assen via een officiële bekendmaking om hun opsporing en aanhouding had gevraagd. Jonas van Oosten werd op 16 januari 1943 in Auschwitz vermoord.

Johan Anna Heesbeen (#635) werd geboren op 22 oktober 1914 en speelde bij Limburgia. Op 15 juli 1942 werd hij in Kamp Amersfoort opgesloten en dertien dagen later op transport gesteld naar Sachsenhausen, waar hij op 13 februari 1945 overleed.

Voetbalcarrière na de oorlog

In mei 1943 werd in Nederland de Arbeitseinsatz verplicht gesteld, de dwangarbeid voor de Duitse oorlogsindustrie. Kamp Amersfoort kreeg de functie van een verzamelkamp waardoor duizenden jonge Nederlandse mannen in afwachting waren op transport naar de fabrieken, mijnen en in het oosten. Van degenen die terug keerden zouden sommigen een carrière in het voetbal krijgen.

Gerardus Reinier Snabilie (#9833) werd geboren op 7 januari 1927 te Amsterdam. Hij arriveerde op 29 december 1944 in Kamp Amersfoort en werd op 15 januari 1945 naar Wenen op transport gesteld. Hij speelde vanaf 1952 vier seizoenen als doelman bij betaald voetbalclub AZ en daarna bij Zwarte Schapen.

Antonius Johannes ‘Charley’ van de Weerd (#5266) werd geboren op 18 januari 1922 te Wageningen. Op 16 februari 1944 werd hij gearresteerd en belandde in Kamp Amersfoort in het zgn. NSF Kommando. Hij was jarenlang speler bij FC Wageningen, op één seizoen bij De Graafschap na. In 1948 won hij de KNVB-beker.

Doelman Herman van Raalte (#79) was geboren op 8 april 1921 te Hengelo. Op 12 december 1942 kwam hij aan in Kamp Amersfoort en werd doorgestuurd naar Kamp Vught waar hij op 10 april 1943 werd vrijgelaten. Hij werd speler van HVV Hengelo, Blauw-Wit en BVC Amsterdam en speelde één interland.

Antonie (Tonny) van Ede (#10427), geboren op 22 december 1924 te Rotterdam. Vanwege zijn snelheid was de tweevoudig international bijgenaamd ‘De Schicht’, en later ‘De Oude Schicht’. Na Pim Doesburg is Tonny van Ede record-Spartaan met 455 competitiewedstrijden.

Christiaan Henk Temming (#4275), geboren op 17 november 1923 te Utrecht. Hij was speler van DOS in Utrecht, waarmee hij in het seizoen 57/58 kampioen van Nederland werd.

Marinus Pieter Gosens (#2033) werd geboren op 1-1-1920 te Schiedam. Hij was speler van SVV en werd in 1949 kampioen door het Heerenveen van Abe Lenstra te verslaan met 3-1 (De Kuip, 69.300 toeschouwers). Later werd Gosens trainer van o.a. Fortuna Vlaardingen en in 1969 werd hij kampioen met SVV om een jaar later weer te degraderen. Later werd hij ook trainer van Heracles, SVV en FC Eindhoven, waarmee hij in 1975 promotie naar de eredivisie bereikte.

Bestuursleden

In Kamp Amersfoort zaten ook enkele bestuurders uit het voetbal gevangen. De Amsterdammer Aäron de Meza, van beroep venter, was bestuurslid van de communistische sportkoepel Rode Sport Eenheid, gelieerd aan de Communistische Partij. Hij werd op 18 november 1941 vanuit Kamp Amersfoort op transport gesteld naar Neuengamme, waar hij op 23 februari 1942 overleed.

Bert Heesakker was hoofdredacteur van het clubblad van Feyenoord. Op 25 februari 1944 werd hij vanaf zijn werk afgevoerd, samen met nog vijf collega’s. Op 12 mei 1944 werd hij onverwacht vrijgelaten en in Rotterdam afgezet. Op verzoek van zijn familie legde hij daarna zijn ervaringen in het kamp vast in knipselmap.

Hieronder het overzicht tot nu toe. Opmerkingen, aanvullingen en vragen kunnen hier.

Appel W.I. RKVV DEM Beverwijk
Aris M.F. Beverwijk
Boer B. de Heerenveen Heerenveen
Bleeker P.A. Beverwijk
Bol C.M. VSV IJmuiden
Dekker C. Beverwijk
Ducaat A. En Avant Utrecht
Ede A. van Sparta Rotterdam
Ee J.J.H. van JSV Jutphaas
Gosens M.P. SVV Schiedam
Grapendaal Nier Beverwijk
Heesakker L.A. Feyenoord Rotterdam
Heesbeen J.A. Limburgia Brunssum
Kaars Sijpesteijn P.H. HFC Haarlem
Kleijne G.C. RKVV DEM Beverwijk
Krook G.N. Kampong Utrecht
Leeuwen A.J. van Archipel Den Haag
Meij W.H. van der Beverwijk
Mendes Monteiro I. WV Amsterdam
Meza A. de Rode Sport Eenheid Amsterdam
Nieuwkamp G. Ajax Amsterdam
Oosten J. van Achilles Assen
Overhagen J.W. Feyenoord Rotterdam
Petterson J.B. Feyenoord Rotterdam
Raalte H. van Blauw-Wit Amsterdam
Rem P. Kinheim Velsen-Noord
Schoonhoed I. HEDW Amsterdam
Snabilie G.R. AZ Alkmaar
Steeg A. Kinheim Velsen-Noord
Temming C.T. DOS Utrecht
Turksma I. onbekend Amsterdam
Turksma J. onbekend Amsterdam
Tusveld W.H. VVV Venlo
Verbeek J. Beverwijk
Verkooijen H.A. Beverwijk
Weerd A.J. van de FC Wageningen Wageningen
Wels F. Unitas Gorinchem
Winkel A.J. van de RKVV DEM Beverwijk
Wijnbergen J.C. Ajax Amsterdam
Zandstra A. ZFC Zaandam
Zuiderduin B.A. ADO Heemskerk